Kajian
ini telah dibuat pada 21 Februari 2014. Kajian ini telah dilaksanakan di
Prasekolah Sekolah Kebangsaan Bukit Padang. Sekolah tersebut mempunyai seramai
lima orang murid dan seorang guru pendidikan khas serta seorang pembantu
pengurusan murid (PPM). Murid-murid di prasekolah khas ini mempunyai tiga jenis
keperluan iaitu Autism, ADHD dan Sindrom Down. Terdapat tiga orang murid adalah
kanak-kanak Autism manakala seorang murid adalah ADHD dan seorang lagi adalah Sindrom
Down.
TUJUAN KAJIAN
Kajian ini adalah untuk mengenal
pasti jenis keperluan kanak-kanak yang dipilih dan saya telah memilih seorang
kanak-kanak autism. Kajian yang dijalankan ini juga adalah untuk mengenal pasti
faktor penyebab terhadap ketidakupayaan atau kecacatan yang diamali oleh
kanak-kanak tersebut. Sebelum menjalanakn kajian, saya telah menyediakan
senarai semak mengenai autism ini.
Selain itu, kajian dijalankan adalah
untuk melihat perbezaan individu dari aspek emosi, fizikal, kognitif dan sosial
kanak-kanak yang diperhatikan. Sepertimana yang kita tahu, kanak-kanak
berkeperluan khas ini mempunyai sifat dan sikap yang berbeza dengan murid-murid
normal yang lain. Pemerhatian ini adalah untuk menilai sejauh mana tahap
pencapaian kanak-kanak tersebut. Penilaian pencapaian ini dapat dilihat melalui
aktiviti-aktiviti latihan yang telah diberikan oleh guru. Berdasarkan penilaian
pencapaian ini, guru boleh boleh menilai kebolehan murid tersebut dan juga
mengetahui kelemahan serta kekuatannya. Kajian ini juga bertujuan untuk mencari
dan memilih strategi, kaedah dan teknik yang sesuai digunakan dalam pengajaran
bagi membantu kanak-kanak ini.
KAEDAH KAJIAN
Dalam kajian ini, terdapat beberapa
kaedah yang saya gunakan. Kaedah ini dapat membantu saya dalam menjalankan
kajian serta melengkapkan laporan ini. terdapat tiga kaedah yang saya gunakan
iaitu temubual, senarai semak dan pemerhatian.
1) Temu bual
Melalui
kaedah ini saya telah menemu bual guru prasekolah pendidikan khas di SK Bukit
Padang dan Pembantu Pengurusan Murid (PPM) untuk mengetahui dengan lebih lanjut
mengenai perkembangan dan juga masalah-masalah yang dihadapi oleh murid yang
saya kaji. Berdasarkan temu bual yang dijalankan, saya dapati banyak maklumat
yang diperolehi kerana guru prasekolah khas ini lebih mengenali dan memahami
ciri-ciri dan tingkah laku kanak-kanak ini.
2) Senarai semak
Saya juga telah menggunakan borang
senarai semak semasa membuat pemerhatian terhadap murid yang saya kaji. Kaedah
ini memudahkan saya untuk menganalisis serta mengenal pasti masalah-masalah
yang dihadapi oleh murid tersebut.
3) Pemerhatian
Melalui
kaedah ini, saya melihat segala perbuatan atau tingkah laku murid yang dikaji.
Pemerhatian dilakukan adalah berdasarkan borang senarai semak yang saya
sediakan yang terbahagai kepada beberapa aspek seperti tingkah laku, emosi dan
sosian serta kognitif. Di samping itu, melalui pemerhatian ini juga, saya dapat
lihat kelima-lima aspek perkembangan murid yang dikaji termasuklah kemahiran
komunikasi, kemahiran motor, sosial, emosi, kognitif dan pengurusan diri.
LAPORAN KAJIAN
Berdasarkan
kajian yang telah dilakukan, kanak-kanak yang dikenali sebagai subjek dalam
kajian ini merupakan kanak-kanak berkeperluan khas jenis autisme. Subjek
dipilih dalam kajian kes ini kerana kanak-kanak autism adalah kanak-kanak yang
sangat unik dan menarik untuk dikenali dengan lebih terperinci. Berdasarkan pengalaman
selama membuat kajian dan pemerhatian terhadap kanak-kanak autism ini, mereka
mempunyai kelebihan dan keistimewaan yang tersendiri jika orang sekeliling
mereka khususnya yang terdekat seperti guru dan ibu bapa berjaya mendorong
mereka melakukan sesuatu yang lebih baik.
Berdasarkan
temu bual bersama guru prasekolah pendidikan khas di situ, beliau menyatakan
bahawa jika dilihat secara seimbas lalu subjek kelihatan seperti kanak-kanak
normal yang lain. Kanak-kanak autism lazimnya dikaitkan dengan tingkah laku
yang hiperaktif dengan keadaan yang sering berlari ke sana ke mari tanpa
sebarang tujuan. Namun, subjek yang saya kaji ini tidak menunjukkan sikap yang
hiperaktif tetapi tidak juga menunjukkan sikap yang pasif seperti memencilkan
diri daripada rakan-rakan.
FAKTOR PENYEBAB KECACATAN
Umumnya
masalah autisme ini disebabkan oleh faktor genetik dan juga persekitaran. Walau
bagaimanapun, punca sebenar masalah autisme ini belum lagi ditemui dengan
pasti.s Individu autisme mempunyai kecelaruan yang berbagai-bagai. Autisme juga
sering dikaitkan dengan kecelaruan genetik dan masalah yang berkaitan dengan
perubatan seperti fergile X syndrome, tuberous sclerosis dan phenylketonuria
(PKU). Masalah komplikasi sebelum dan selepas kelahiran juga boleh menyebabkan
autisme terhadap bayi yang dilahirkan. Antaranya adalah seperti jangkitan rubella semasa dalam kandungan ibu, encephalitis, kekurangan oksigen semasa
lahir ataupun keracunan makanan.
Faktor
persekitaran pula, terdapat sesetengah keluarga yang mempunyai anak autisme
yang mengalami immune dysfunction. Immune dysfunction ini berkait rapat
dengan faktor persekitaran khususnya dari aspek pemakanan seperti mempunyai
alahan terhadap makanan. Kanak-kanak autism lazimnya mempunyai sistem
pencernaan ynag kurang baik. Makanan seperti susu dan gandum tidak dapat
dicernakan dengan baik dan menyebabkan makanan tersebut bertukar kepada asid
amino ataupun pepton yang sepatutnya dibuang melalui perkumuhan air kencing.
Tetapi bagi kanak-kanak autisme ini, pepton ini tersebut diserap kembali oleh
tubuh dan memasuki aliran darah terus ke otak. Hal ini seterusnya akan
merosakkan sel-sel otak dan menyebabkan fungsi otak terganggu.
Tahap
autisme kanak-kanak ini masih belum mencapai tahap yang teruk. Hal ini
disebabkan ciri-ciri autisme yang dimiliki beliau dapat dikenal pasti lebih
awal dan beliau telah menerima rawatan awal sebelum dimasukkan ke sekolah
pendidikan khas.
Berdasarkan senarai semak yang saya sediakan, saya telah
membuat pemerhatian ke atas subjek mengikut aspek-aspek tertentu iaitu fizikal,
komunikasi, kognitif, emosi dan sosial.
Fizikal
Dari
aspek fizikal, subjek mempunyai ciri-ciri fizikal yang kemas dan tidak comot.
Subjek menunjukkan ciri-ciri kebersihan yang sesuai dengan tahap umurnya. Walau
bagaimanapun, sukar untuk membezakan kanak-kanak autism dengan kanak-kanak
normal hanya berdasarkan ciri-ciri fizikal sahaja. Biasanya, kebanyakan
kanak-kanak autisme sangat sensitif terhadap cahaya, bunyi, sentuhan, rasa dan
ciuman.
Bagi deria sentuhan, mereka tidak suka
disentuh. Namun berbeza dengan kanak-kanak yang saya kaji ini. beliau tidak
menunjukkan tindak balas yang negatif apabila orang lain menyentuhnya. Hal ini
dapat saya lihat melalui pengajaran yang guru jalankan. Dalam pengajaran
tersebut yang memerlukan tunjuk cara, beliau perlu bimbingan yang lebih dengan
cara guru memegang tangan beliau dan menggerakkan sepertimana yang ditunjukkan
dalam tunjuk cara. Dalam tunjuk cara tersebut, beliau tidak menunjukkan reaksi
yang tidak menyenangkan semasa disentuh malah beliau berasa gembira dapat
melakukan pergerakan seperti yang guru tunjukkan. Di samping itu, beliau juga
ada membuat kontek mata dengan guru tetapi tidak lama dalam masa kira-kira satu
saat. Daripada biodata beliau yang saya lihat dalam fail sekolah juga
menunjukkan bahawa beliau tidak suka bunyi-bunyian yang pelik.
Komunikasi
Kanak-kanak
autisme sering dikaitkan dengan masalah komunisi dan bahasa. Mereka juga
didapati lemah dalam pertuturan. Antara masalah komunikasi yang dialami oleh
kanak-kanak autisme ialah lambat memulakan pertuturan, tiada babbling, gerak
laku, syarat dan percakapan, tidak menggunakan isyarat dalam perbualan semula
jadi dan sering kali bercakap mengenai sesuatu yang tidak difahami oleh orang
lain. Selain itu, masalah yang sangat ketara dalam pertuturan kanak-kanak
autisme ialah echolalia. Echolalia ini merupakan satu bentuk pengulangan pada
sesuatu ayat yang dicakapkan oleh individu lain. Fay (1969) turut menyatakan
bahawa kanak-kanak autisme akan mengulangi semula percakapan yang didengar.
Namun, berdasarkan pemerhatian saya terhadap subjek yang
saya kaji, saya melihat subjek mempunyai kebolehan mendengar dan melihat serta
bertutur yang baik. Subjek boleh mendengar arahan dengan mudah dan secara tidak
langsung mengikut arahan yang diberi. Di samping itu, saya katakan beliau dapat
bertutur dengan baik setelah melihat beliau dapat mengenal pasti warna-warna
asas yang ditunjukkan oleh guru dan menyebut nama-nama warna tersebut dengan
jelas iaitu kuning, merah dan biru.
Kognitif
Dari
aspek kognitif, subjek dilihat mempunyai kefahaman tentang pengajaran guru walaupun
agak lambat. Beliau boleh menerima arahan yang diberikan oleh guru tetapi
memerlukan bimbingan dan peneguhan positif. Selain itu, beliau juga dapat
memberikan tumpuan terhadap pengajaran guru tetapi tumpuan beliau akan hilang
jika beliau berasa tidak mendapat tumpuan daripada guru. Oleh itu, dalam
situasi ini, beliau memerlukan lebih perhatian daripada guru. Semasa guru
memberikan perhatian terhadap murid lain, beliau dilihat akan mula berdiam dan
membuat hal sendiri namun peka terhadap bunyi di persekitarannya. Misalnya,
semasa mendengar rakan-rakan bersorak, beliau turut ikut bersorak. Dalam
pengajaran yang telah dilaksanakan oleh rakan sekelas mengenai warna-warna
asas, saya dapat lihat beliau mampu mengenal pasti warna asas yang ditunjukkan
oleh guru.
Emosi
Dari
aspek emosi pula, subjek tidak menunjukkan pelbagai emosi yang berubah-ubah dan
sukar diramal. Kebanyakan kanak-kanak autisme mengalami masalah emosi yang
tidak seimbang di mana mereka kadang kala ketawa, menangis atau marah seorang
diri tanpa sebab yang munasabah. Sepanjang pemerhatian saya, subjek hanya
menunjukkan emosi gembira dan sentiasa senyum walaupun ada kalanya beliau
senyum berseorangan. Beliau sangat berbeza berbanding dengan rakan-rakan beliau
yang lain yang juga merupakan kanak-kanak autisme. Rakan-rakan beliau
menunjukkan sikap yang agresif sehinggakan melakukan tingkah laku yang negatif
iaitu memukul rakan yang lain. Tidak seperti rakan beliau yang lain, beliau
menunjukkan sikap yang tenang dan pasif. Di samping itu, beliau juga suka
dengan peneguhan positif yang diberikan oleh guru seperti tepukan tangan
apabila melakukan sesuatu yang betul. Beliau akan menunjukkan reaksi gembira
apabila diberikan tepukan.
Sosial
Dalam
aspek sosial, kanak-kanak autism pada tahap yang teruk biasanya tidak
mempedulikan langsung benda-benda yang berada di sekeliling termasuklah
orang-orang yang berada di samping mereka. Autism pada tahap sederhana pula
lazimnya menunjukkan tingkah laku yang baik dan tenang tetapi agak pasif.
Situasi ini dapat dilihat pada subjek yang saya kaji. Beliau sentiasa
menunjukkan sikap tenang namun sedikit pasif apabila orang kurang memberikan
tumpuan terhadap beliau. Dalam aspek sosial ini juga, beliau banyak menunjukkan
sikap-sikap yang positif.
Dalam
aktiviti pengajaran di mana murid-murid perlu meniup belon secara bergilir,
beliau dapat menunggu giliran sehingga disuruh untuk meniup belon oleh guru.
Namun, beliau tidak cuba untuk menonjolkan diri bagi menarik perhatian orang di
sekelilingnya. Selain itu, beliau juga tidak dilihat sebagai seorang
kanak-kanak yang agresif dan bergaduh dengan kanak-kanak lain. Sebaliknya, beliau
boleh berkawan dan menerima orang baru tetapi beliau agak pemalu. Hal ini saya
perhatikan apabila saya dan rakan-rakan cuba untuk berkomunikasi dengan beliau
dan beliau tidak menunjukkan reaksi yang negatif terhadap kami. Di samping itu,
beliau juga pandai membantu rakannya yang lain. Situasi saya lihat apabila
beliau membantu mengelapkan muka rakannya yang juga merupakan salah seorang
kanak-kanak autisme.
Aspek pembelajaran
Semasa
proses pengajaran dan pembelajaran yang telah dijalankan, saya melihat
kanak-kanak autisme yang dikaji ini boleh menerima arahan guru dengan mudah.
Beliau mampu mengikuti pengajaran guru. Walau bagaimanapun, beliau masih
memerlukan bimbingan dan tunjuk cara semasa melakukan aktiviti dalam
pembelajaran. Kanak-kanak autisme sering dikatakan tidak suka bermain dan
bekerjasama dengan rakan-rakan sebayanya. Namun, kanak-kanak autisme yang saya
kaji ini, masih dapat berinteraksi dengan rakan-rakan semasa proses
pembelajaran berlaku.
Kanak-kanak
ini juga akan mula kurang perhatian terhadap pengajaran apabila guru kurang
memberikan perhatian kepadanya seperti menyebut nama beliau. Berdasarkan ulasan
guru terhadap pembelajaran beliau yang saya lihat pada fail peribadi
kanak-kanak ini, kanak-kanak ini boleh melakukan aktiviti yang guru arahkan
namun, beliau memerlukan bimbingan dan perhatian daripada guru.
Beliau
juga mempunyai tahap pengetahuan sedia ada yang lebih baik berbanding rakan
beliau yang lain. Hal ini dapat dilihat dalam aktiviti mencantumkan gambar
anggota badan. Beliau dapat mencantumkan semua gambar tersebut dengan betul.
Hal ini menunjukkan bahawa beliau sudah mengenali jenis-jenis anggotan badan.
Jika
pengajaran melibatkan aktiviti pergerakan seperti menyanyi sambil melakukan
pergerakan, kanak-kanak ini tidak dapat melakukannya secara sendiri. Seorang
guru perlu memegang kanak-kanak untuk membimbing beliau melakukan pergerakan
tersebut. Jika tidak diberikan bimbingan, beliau hanya berdiri diam dan melihat
rakan-rakan beliau melakukan pergerakan tersebut. Di samping itu, beliau
seorang disiplin dan boleh menunggu giliran semasa belajar. Beliau tidak
menunjukkan reaksi yang agresif atau melakukan perkara-perkara yang boleh
mengganggu pengajaran. Beliau juga patuh dan memahami arahan yang guru berikan.
STRATEGI, KAEDAH, TEKNIK YANG DIGUNAKAN
Seperti
kanak-kanak normal, kanak-kanak berkeperluan khas juga mempunyai hak untuk
mendapatkan pendidikan yang sempurna. Menurut Barber dan Holdbart (1998),
strategi penilaian yang berbeza diperlukan dalam mengajar kanak-kanak
berkeperluan khas dalam menentukan keberkesanan pengajaran. Sebagai seorang
guru yang peka terhadap keperluan murid, guru perlu meneliti pendekatan
pengajaran yang sesuai bagi merancang pengajaran.
Antara
strategi ataupun kaedah yang boleh digunakan bagi membantu kanak-kanak autisme
ini adalah seperti:
1) Melaksanakan pengajaran menggunakan auditori atau visual
Gaya pengajaran auditori ini merupakan cara pengajaran
yang menekankan pendengaran perkataan dan arahan lisan. Murid perlu mengingati
penerangan melalui bacaan kuat atau menggerakkan bibir ketika mempelajari
sesuatu. Di samping itu, melalui pengajaran gaya autori ini, murid akan
mengukuhkan ingatan mereka dengan mendengar semula rakaman pita audio. Selain
kaedah auditori, kaedah visual denan menggunakan foto-foto, gambar rajah,
lambang atau isyarat boleh membantu kanak-kanak ini meluahkan perasaan mereka.
Dengan mengenal pasti perasaan mereka, emosi dan perasaan mereka tidak akan
mempengaruhi tingkah laku mereka cenderung ke arah negatif seperti memukul dan
mencederakan diri atau orang lain.
2) Kaedah pemudahcaraan
Kaedah ini lebih menitikberatkan peranan murid dalam
pembelajaran di mana guru hanya berperanan sebagai fasilitator yang berfungsi
untuk mendidik, membimbing, memujuk,mengukuh, memberikan bantuan dan menolong
kanak-kanak mencapai matlamat pembelajaran yang dirancangkan. Dengan kaedah
pemudahcaraan ini juga, guru dapat menggalak murid supaya aktif dalam proses
pembelajaran deng memberi arahan dan panduan yang jelas. Saya melihat murid
yang saya kaji iaitu Jhudiel boleh memahami arahan yang mudah untuk aktiviti
yang mudah. Oleh itu, guru boleh memberikan aktiviti yang lebih mencabar kepada
kanak-kanak ini dan bertindak sebagai pemudahcara sehingga beliau dapat
melaksanakan aktiviti tersebut dengan sendiri.
3) Kaedah tunjuk cara
Tunjuk cara ialah satu cara untuk melatih murid memerhati
dan melakukan sesuati aktiviti mengikut prosedur. Ia melibatkan demonstrasi
guru atau seorang individu di hadapan kelas untuk menunjukkan sesuatu aktiviti
atau prosedur. Semasa memerhatikan kanak-kanak yang saya kaji ini, walaupun beliau
mudah faham apa yang diajar dan ditunjukkan, tunjuk cara yang diberikan guru
juga amat penting. Misalnya, dalam aktiviti pengajaran meniup warna pada kertas
lukisan yang dijalankan oleh rakan saya. Tunjuk cara ini juga memberikan
peluang kepada Jhudiel untuk benar-benar memahami pelajaran yang guru
sampaikan. Di samping itu, kaedah in juga dapat meningkatkan keyakinan
kanak-kanak untuk menjalankan sesuatu aktiviti.
4) Kaedah peneguhan positif
Untuk kanak-kanak autisme seperti Jhudiel ini, kaedah
peneguhan positif ini adalah amat sesuai. Peneguhan negatif seperti pengasingan
, time-out, shaping dan sebagainya adalah kurang sesuai memandangkan beliau
tidak menunjukkan tingkah laku yang negatif dan agresif. Pemberian peneguhan
positif kepada kanak-kanak ini membuatkan mereka seronok menjalani pengajaran
dan pembelajaran yang dijalankan. Kaedah ini mampu mewujudkan tingkah laku yang
positif. Antara peneguhan positif yang digunakan oleh rakan-rakan saya ialah
memberi pujian dan tepukan apabila Jhudiel melakukan sesuatu aktiviti dengan
betul. Kaedah ini juga membantu perkembangan emosi kanak-kanak autisme ini di
mana mereka akan berasa seronok semasa belajar.
5) Main sambil belajar
Teknik ini merupakan aktiviti yang dijalankan secara
spontan dan menyeronokkan yang membawa kepada pembelajaran. Main adalah
ekspresi kendiri yang kreatif dan perkembangannya palingjelas pada peringkat
kanak-kanak. Kanak-kanak akan mencari pengetahuan dengan kaedah permainan.
Jhudiel adalah seorang kanak-kanak autism yang tidak agresif dan agak pasif
apabila guru kurang memberi perhatian kepada beliau. Oleh itu dengan aktiviti
main sambil belajar ini mampu membawa beliau menyertai pengajaran yang
dilaksanakan oleh guru. Selain menjadikan pengajaran dan pembelajaran menjadi
sesuatu aktiviti yang seronok, ia juga mampu merangsang motivasi belajar kesan
daripada keseronokan bermain. Antara jenis permainan dalam pengajaran ialah
permainan manipulatif, fizikal dan permainan bahasa.
6) Kaedah simulasi
Kaedah ini merupakan gambaran abstrack sesuatu situasi
sebenar yang memerlukan murid berinteraksi sesama sendiri berdasarkan peranan
masing-masing untuk menyelesaikan sesuatu masalah. Kaedah ini juga merupakan
satu situasi yang diwujudkan untuk menyerupai keadaan sebenar dengan cara
menggunakan masalah-masalah atau menyediakan situasi-situasi yang benar-benar
wujud di dalam keadaan yang terkawal.
7) Strategi pengajaran mediatif
Strategi pengajaran mediatif ini boleh digunakan dengan
berbantukan komputer semasa proses pengajaran dan pembelajaran. Penggunaan
simbol-simbol grafik yang menarik dapat membantu kanak-kanak autisme mengingat
dan menyokong pemahaman mereka terhadap pengajaran. Di samping berbantukan
komputer, kanak-kanak autisme ini juga boleh menggunakan rakaman suara dan
mengulangi rakaman yang telah didengari. Kaedah ini sesuai dengan kanak-kanak
autisme yang saya kaji dimana beliau mempunyai sedikit masalah dalam
pertuturan. Dengan rakaman suara ini beliau boleh mengulangi rakaman tersebut
sambil menyebut sesuatu perkataan, frasa atau ayat secara berulang-ulang
sehingga mereka memperoleh kefahaman.
8) Kaedah koperatif
Kaedah ini menekankan pelaksanaan aktiviti berkumpulan.
Dengan kaedah ini, guru dapat memberikan peluang dan laluan serta galakan
kepada kanak-kanak autisme ini berinteraksi dengan rakan sebaya mereka. Ini
bertujuan untuk meningkatkan kemahiran bertutur di samping menambahkan
perbendaharaan kata. Jhudiel merupakan kanak-kanak autisme yang kurang bertutur
dengan rakan sebaya dan bukan seorang kanak-kanak yang aktif. Oleh itu, dengan
kaedah pembelajaran koperatif, ini boleh membantu beliau untuk berkomunikasi
dengan rakan-rakan beliau yang lain.
9) Gabungjalin pelajaran dengan muzik
Kaedah ini dikatakan mampu membantu kanak-kanak autisme
supaya lebih berkeyakinan dan mampu berinteraksi dengan menggabungkan
pengajaran dengan muzik, nyanyian serta tarian. Kanak-kanak autisme mempunyai
bakat mereka yang tersendiri. Bagi kanak-kanak yang saya kaji, keyakinan diri
beliau perlu digalakkan lagi dan dibimbing oleh guru agar beliau rasa ragu-ragu
beliau dalam melakukan aktiviti dapat dikurangkan.
10) Kaedah Multi Sensori
Kaedah ini digunakan untuk merangsang minda kanak-kanak
autisme melalui lima deria iaitu penglihatan, pendengaran, sentuhan, bau dan
rasa. Kaedah ini membantu merangsang pemikiran kanak-kanak autisme. Apabila
mereka memegang, merasa, menghidup, mendengar dan melihat, ini akan memberi
tindak balas bagi semua deria ini.
Kesimpulannya, kanak-kanak autisme ini tidak ada perbezaan dengan kanak-kanak normal yang lain. Namun, apabila membuat pemerhatian, kanak-kanak ini menampakkan kelainan dari segi sikap, pemikiran, tingkahlaku dan pertuturan. Walaupun kanak-kanak autisme ini kurang upaya dalam banyak perkara, namun mereka masih mempunyai kelebihan dan keupayaan dari aspek yang lain. Teknik pengajaran yang betul dan sesuai dengan kanak-kanak autisme ini akan membolehkan mereka memperoleh ilmu pengetahuan tanpa halangan dengan sempurna.
RUJUKAN
Abdul
Majib Mohd Isa (1997). Psikologi Pendidikan 1. Selangor : Longman Malaysia
Sdn.Bhd.
Akhiar
Pardi,. & Shamsina Shamsudin. (2012). Pengurusan Bilik Darjah dan Tingkah
Laku.
Kuala Lumpur : Freemind Horizons Sdn.
Bhd.
Halizah
Hamzah,. & Joy N. Samuel. Perkembangan Kanak-kanak. Kumpulan Budiman
Sdn. Bhd.
Hasab
Mohd Ahli (1996). Mendidik Anak Pintar Cerdas. Kuala Lumpur : Utusan
Publications& Distributors Sdn. Bhd.
Kamarudin
Husin. (2010). Psikologi Pembelajaran. Kuala Lumpur : Unipress Publications
& Distributors Sdn. Bhd.
Siti Salwa
Tumiran (2002). Pintar Cerdas Melalui Bermain. Kuala Lumpur : Synergy Media